Brama Warszawska oraz kolegiata św. Marcina w Opatowie

Brama Warszawska w Opatowie to jedyna brama zachowana z 4 dawnych bram miejskich w Opatowie (3 pozostałe to: Krakowska, Lubelska i Sandomierska), które wraz z murami miejskimi stanowiły system obronny kupieckiego, bogatego Opatowa. 

Brama Warszawska została ufundowana przez właściciela Opatowa, kanclerza wielkiego koronnego króla Zygmunta Starego - Krzysztofa Szydłowieckiego. Zbudowano ją w latach 1520-30 z kamienia na planie kwadratu. 

Jest to budowla jednokondygnacyjna zwieńczona attyką stylizowaną na styl renesansowy. Ponad arkadową bramą wjazdową widnieją dobrze zachowany herb rodziny Szydłowieckich oraz obraz Matki Bożej zawieszony tu w roku 1922, w rocznicę bitwy warszawskiej zwanej często "cudem nad Wisłą".

Kolegiata pod wezwaniem św. Marcina w Opatowie to niezwykle piękny i cenny zabytek sztuki romańskiej. Powstanie świątyni datowane jest przypuszczalnie na drugą ćwierć XII wieku. Nie zachowały się żadne dokumenty odnośnie fundacji i budowy kolegiaty. 

Obecny wystrój kościoła pochodzi głównie z okresu baroku, chociaż zachowało się tu kilka cennych zabytków z poprzednich epok. Przy wejściu do nawy głównej znajduje się romańska kropielnica w kształcie kielicha. Wśród zabytków gotyckich, najważniejszy jest krucyfiks pochodzący z XV wieku. Epokę renesansu reprezentują tu drewniany strop pod chórem, zdobiony kasetonami oraz polichromiami. Największym arcydziełem jest renesansowy nagrobek rodziny Szydłowieckich. Wykonana w brązie płaskorzeźba, tzw. „Lament opatowski”, zamieszczona w mauzoleum przedstawia kilkadziesiąt postaci opłakujących śmierć kanclerza Krzysztofa Szydłowieckiego, właściciela Opatowa. Wśród tych osób renesansowi artyści umieścili króla Zygmunta Starego oraz licznych dostojników państwowych. Z tego okresu zachował się także obraz w ołtarzu bocznym „Matka Boska z Dzieciątkiem”, namalowany przez włoskiego artystę, Timoteo Vitiego. 

Barokowy wystój kościoła reprezentują wspaniałe polichromie z XVIII wieku przedstawiające tematykę batalistyczno-historyczną. Prawą stronę prezbiterium ozdabia obraz „Bitwa na Psim Polu” ukazujący triumf Bolesława Krzywoustego nad cesarzem Niemiec Henrykiem V. Po lewej stronie upamiętniono zwycięstwo pod Grunwaldem króla Władysława Jagiełły nad Zakonem Krzyżackim. W północnej części oddano zaś hołd królowi Janowi III Sobieskiemu za zwycięstwo odniesione nad Turcją pod Wiedniem. Polichromie barokowe przedstawiają także sceny z życia patrona kościoła św. Marcina, oraz obrazy o ornamentyce roślinnej. Kolegiata posiada barokowe wyposażenie: ołtarz główny, ławy w nawie głównej oraz stalle w prezbiterium.