Toruń

Toruń (12 Czerwca 2016)

Podziemna Trasa Turystyczna w Kłodzku

Podziemna Trasa Turystyczna im. 1000-lecia Państwa Polskiego została wytyczona w labiryncie kłodzkich podziemi w latach 60. XX wieku. Prowadzi od ul. Zawiszy Czarnego do ul. Czeskiej u podnóża twierdzy i ma długość ok. 600 m. Ciekawa jest zarówno historia powstawania tych rozległych piwnic, jak i utworzenia w nich trasy turystycznej.

Średniowieczne Kłodzko powstawało u podnóża grodu na Górze Fortecznej. Rozwojowi handlu i rzemiosła sprzyjało położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Liczni kupcy i rzemieślnicy budowali swoje domy w mieście otoczonym murem i korytem Nysy Kłodzkiej. W wąskich kamieniczkach mieściły się mieszkania i warsztaty. Żyły tam i pracowały całe rodziny, służba, czeladnicy i uczniowie. Miejsca było mało, a w dodatku nierzadko zdarzały się groźne pożary niszczące cały dobytek. Nic więc dziwnego, że dawni mieszkańcy Kłodzka zaczęli schodzić w dół, kopiąc pod swoimi domami rozległe piwnice. Sprzyjało temu miękkie podłoże z polodowcowych osadów.

Stała, niska, ale przez cały rok dodatnia temperatura panująca w podziemiach sprzyjała przechowywaniu tam żywności i innych towarów. Na leżakowaniu w chłodnych piwnicach zyskiwał smak kłodzkiego piwa. Pod ziemię przenoszono też dla bezpieczeństwa niektóre warsztaty np. piekarnie, bo mniejsze było wówczas niebezpieczeństwo zaprószenia ognia. Podziemnymi korytarzami dostarczano towary prosto do otaczających ratusz straganów. Głębokie podziemia przydawały się także podczas licznych wojen przetaczających się przez ziemię kłodzką, dając schronienie mieszkańcom miasta i pozwalając uchronić przez zniszczeniem najcenniejszy dobytek.

Kłodzczanie przez kilkaset lat od XIII do XVII wieku drążyli pod miastem głębokie, liczące nawet 30 m głębokości, piwnice. W ten sposób powstała gęsta, kilkukondygnacyjna sieć korytarzy i komór. Jednak stopniowo malało znaczenie podziemnych magazynów. Kłodzko utraciło swój średniowiecznych charakter, rozrosło się i unowocześniło.

Po II wojnie światowej Kłodzko, wcześniej niemieckie, znalazło się w granicach Polski. Przybywający tu od 1945 r. polscy osadnicy nie mieli pojęcia o podziemnym labiryncie pod starym miastem, a i opuszczający miasto niemieccy mieszkańcy o nim nie pamiętali. I być może jeszcze długo pozostałby zapomniany, gdyby nie przemówiły kamienice kłodzkiej starówki. Na początku lat 50. XX wieku ściany staromiejskich kamienic zaczęły pękać i osuwać się. Mieszkańcy musieli opuszczać zagrożone zawaleniem domy, które trzeba było rozbierać. Okazało się, że brak regularnych remontów i konserwacji to nie jedyna przyczyna złej kondycji zabytkowych kamienic. Stan budynków starego miasta pogarszało podmywanie wodami opadowymi z kłodzkiej twierdzy i niestabilny grunt, dodatkowo osłabiony przez rozległe podziemia.

W 1958 r. na ratunek kłodzkiej starówce ruszyli specjaliści z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Najpierw podziemia badały ekipy speleologów i płetwonurków. Dzięki temu ustalono przebieg korytarzy i opracowano ich szczegółowe plany. Na tej podstawie inżynierowie stworzyli koncepcję zabezpieczenia podziemi. W 1962 r. rozpoczęła się akcja zabezpieczająca: stopniowo odwadniano i wypełniano podziemne korytarze i komory. Plany specjalistów z AGH realizowali górnicy z wałbrzyskiego Przedsiębiorstwa Robót Górniczych. Dzięki zabezpieczeniu podziemi i stabilizacji podłoża udało się uniknąć rozbiórki wielu pięknych zabytkowych kamieniczek. W trakcie prac pojawił się pomysł, by pozostawić część piwnic niezasypanych i udostępnić je turystom. W 1966 r., gdy mijała 1000 rocznica chrztu Polski, wyznaczono przebieg Podziemnej Trasy Turystycznej, której nadano imię Tysiąclecia Państwa Polskiego. W 1976 r. podziemny szlak otwarto dla zwiedzających.

Pacanów

"W Pacanowie kozy kują, więc koziołek mądra głowa, błąka się po całym świecie, aby dojść do Pacanowa" - Kornel Makuszyński.

Pacanów to słynna miejscowość w całej Polsce, leżąca w województwie świętokrzyskim. Sławę Pacanów zawdzięcza "Przygodom Koziołka Matołka" Kornela Makuszyńskiego, a dodatkowo teraz rozsławia go Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka. Wszędzie tego Koziołka w Pacanowie odnajdziemy, a wzięło się to stąd, że niegdyś w Pacanowie żyła rodzina kowali o nazwisku Kozy, którzy bardzo wcześnie rozpoczynali pracę, a ich stukanie budziło pozostałych mieszkańców i oznaczało początek dnia. Mówiono wówczas "wstawajcie bo już Kozy kują" i stąd się wzięło powiedzenie "w Pacanowie kozy kują".

Toruń

Miasto Toruń zostało założone przez Zakon Krzyżacki, a dokument lokacyjny pochodzący z 28 grudnia 1233 roku wystawił sam mistrz krzyżacki Herman von Salz. Niedługo po tym zaczyna się budowa zamku krzyżackiego w kształcie podkowy, siedziby komtura oraz systemu murów obronnych otaczających miasto. 

Dzięki korzystnemu usytuowaniu Torunia na szlakach lądowych i wodnych rozwija się handel. Już w roku 1280 Toruń przystępuje do Hanzy - Średniowiecznego związku miast handlowych Europy, dzięki czemu następuje szybki rozwój miasta. W Toruniu handluje się głównie zbożem, suknem, płótnem, rybami oraz solą. W roku 1365 Toruń otrzymuje prawo składu, co sprzyja dalszemu szybkiemu rozwojowi miasta. Kupcy przejeżdżający przez Toruń zobowiązani są teraz zatrzymać się na pewien czas w mieście, składować i sprzedawać przewożone towary. Miasto się bogaci. Buduje się kościoły, spichlerze i liczne kamienice. 

1 lutego 1411 roku dochodzi do podpisania pierwszego pokoju toruńskiego między Polską i Litwą a Zakonem Krzyżackim. To w nim ustala się m.in., że Toruń po pięciomiesięcznej przynależności do Polski ponownie wraca pod panowanie Zakonu Krzyżackiego. W lutym 1454 roku w Toruniu wybucha powstanie anty-krzyżackie. Datę tą uznaje się za początek polsko-krzyżackiej wojny trzynastoletniej. Torunianie atakują i doszczętnie burzą zamek krzyżacki. Wojnę kończy 19 października w 1466 roku drugi pokój toruński, który przepisuje Toruń w granice państwa Polskiego pod opiekę króla Kazimierza Jagiellończyka. Dobrobyt miastu nadal zapewnia handel i skład zboża, drewna i soli. Następuje dalszy rozwój urbanistyczny miasta. 

19 lutego 1473 roku na świat przychodzi najznakomitszy mieszkaniec Torunia - Mikołaj Kopernik. Twórca teorii heliocentrycznej. Jego dzieło "O obrotach Sfer Niebieskich" ukazuje się w marcu 1543 roku i stanowi istotny przełom w postrzeganiu budowy świata. W kolejnych wiekach Toruń jest trzykrotnie oblegany przez wojska szwedzkie. Po odparciu pierwszego oblężenia Szwedów w 1629 roku zaczyna się budowa fortyfikacji bastionowych, dzięki którym Toruń staje się potężną twierdzą o dużym znaczeniu strategicznym. W 1703 roku wojska szwedzkie przeprowadzają jednak dotkliwy atak na miasto. W wyniku bombardowania płonie znaczna część rynku, kościoły, ratusz. Na dodatek w 1708 roku w wyniku epidemii dżumy ludność Torunia zostaje zdziesiątkowana. Miasto na długo po tym nie może się podnieść do swej dawnej świetności. 

Pierwszy rozbiór Polski z 1772 roku pozostawia Toruń Polsce, jednak pozbawia go ziem i osłabiła handel na Wiśle. Drugi rozbiór Polski z 1793 roku przyłącza Toruń do Królestwa Prus. Od 1807 roku Toruń znajduje się w Księstwie Warszawskim. W 1815 roku Toruń ponownie powraca do Prus. Staje się miastem nadgranicznym. Następuje powolny rozkwit miasta i jego intensywna przebudowa. Powstaje Twierdza Toruń - 22 kilometrowy pas forteczny skradający się z 15 fortów artyleryjskich i licznych schronów okalających miasto. Czyni to Toruń największą i najnowocześniejszą twierdzą w Europie. 

Po pierwszej wojnie światowej w 1920 roku Toruń powraca do Polski i zostaje stolicą województwa pomorskiego. To kolejne dobre lata dla rozkwitu Torunia. W czasie II wojny światowej, Toruń zostaje zajęty przez Niemcy. Armia Radziecka przejmuje Toruń z rąk okupanta 1 lutego 1945 roku. Na szczęście miasto poza ludnością nie cierpi w wyniku działań wojennych. Dzięki unikalnemu układowi przestrzennemu, wielu zachowanym zabytkom niemal w stanie zbliżonym do pierwotnego, dnia 4 grudnia 1997 roku Zespół Staromiejski Torunia zostaje wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego UNESCO.