20 lipca 2014

Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu

Gotycki kościół ceglany, wzniesiony w miejscu pierwotnej romańskiej kolegiaty, zniszczonej najazdami Tatarów w XIII w. i Litwinów w 1349 r. Katedra była wznoszona etapami od poł. XIV w., została ukończona w 1 ćw. XV w., przebudowana w XVII w. i regotyzowana w latach 1886-93. Jest to kościół halowy, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, nakryty sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Katedra zachowała pierwotny układ przestrzenny i bogatą dekorację rzeźbiarską wnętrza. Elementy wyposażenia pochodzą z XV - XVII w. Na ścianach prezbiterium przetrwały polichromie z ok. 1421 r., wykonane przez warsztat ruski mistrza Hayla z Przemyśla. Ołtarze i portale katedry, wykonane z czarnego i różowego marmuru, to unikatowe przykłady XVII- i XVIII-wiecznych wyrobów warsztatów kamieniarskich z Czarnej pod Krakowem. Wnętrze kościoła zdobią także rokokowe ołtarze (2 poł. XVIII w.), znajdujące się przy filarach międzynawowych - dzieło warsztatu mistrza Macieja Polejowskiego ze Lwowa. W skarbcu Katedry przechowywane są m.in. liczne inkunabuły i relikwiarz Drzewa Krzyża Świętego podarowany Kolegiacie przez króla Władysława Jagiełłę w uznaniu zasług rycerstwa sandomierskiego w bitwie pod Grunwaldem.






Sandomierskie piwnice

Bogate miasta, zamożne mieszczaństwo, miało możliwość budowy wspaniałych domów mieszkalnych, kościołów, wznoszenia murów obronnych i innych budowli dla potrzeb miasta. W dawnych wiekach zamożność taką dawał rozległy handel, dobrze zorganizowane cechowe rzemiosło. Średniowieczny Sandomierz leżał na szlakach handlowych, posiadał przywilej składu. Miasto było zasobne i mimo najazdu ludów ze wschodu, pożarów i innych klęsk, zawsze się odbudowywało. Kupcy sandomierscy zajmowali się handlem, sprowadzali towary z różnych stron, dostarczali je również kupcy przyjezdni. W celu magazynowania towarów potrzebne były składy. 

Miasto zamknięte w obrębie murów obronnych, przy ograniczonej powierzchni nie miało możliwości budowy składowisk naziemnych. W zamian powstał cały system piwnic, które spełniały rolę magazynów. Piwnice powstały w okresie XIII - XVI wieku. Drążone w warstwach lessu, pod budynkami, jezdniami ulic, placami, podwórkami, czasami na dużych głębokościach, do 15m od powierzchni. Piwnice wykorzystywano do czasu, kiedy trwał intensywny handel. W momencie upadku handlu piwnice - magazyny stały się niepotrzebne. W zdecydowanej większości zasypane gruzem, śmieciami, a tylko nieliczne użytkowane. 

W ostatnich dziesiątkach lat piwnice stały się najpoważniejszym zagrożeniem Starówki. Następowały katastrofy budowlane, w postaci zapadlisk fragmentów ulic, a nawet całych budynków. Ratowanie Starówki, rozpoczęto od usuwania istniejących zagrożeń. Nadzór nad pracami objął zespół naukowców z Akademii Górniczo - Hutniczej w Krakowie. W październiku 1964r. przyjechali pierwsi górnicy z Bytomia i rozpoczęto prace zabezpieczające. Podstawowym celem prac górniczych była likwidacja wyrobisk i pustek pod kamienicami, jezdniami, placami. W wyniku prowadzonych prac, przeważająca część piwnic uległa likwidacji przez wypełnienie ich "podsadzką" - mieszaniną lessu z dodatkiem szkła wodnego lub cementu. Część piwnic została jednak zachowana. 

Dla turystów zaprojektowano Podziemną Trasę Turystyczną. Jej długość wynosi około 450m, najniżej położona komora ma głębokość prawie 12m. Wejście do podziemi prowadzi z dziedzińca Kamienicy Oleśnickich, a wyjście przy Ratuszu, na Rynku. Trasa powstała poprzez połączenie piwnic budynków przy ulicy Opatowskiej 1,2, przy zachodniej ścianie Rynku od 10 do 5, oraz pod ulicami Oleśnickich, Opatowską, Bartolona i Rynku. Zachowane piwnice zabezpieczono przez tzw. wtórne obudowy, a tam, gdzie było to możliwe, zachowano pierwotne wątki obmurowań. Trasa obejmuje 34 komory na różnych poziomach.






Rynek w Sandomierzu

Rynek w Sandomierzu to główny plac w mieście o całkiem sporych wymiarach. Wita on turystów pięknymi kamieniczkami, przyjazną atmosferą i stojącym w centralnym punkcie wspaniałym renesansowym Ratuszem o gotyckim rodowodzie. Ratusz w Sandomierzu to jeden z najpiękniejszych renesansowych ratuszy w Polsce odznacza się niecodzienną bryłą, powstałą w XIV i XV wieku, ozdobioną w XVI wieku attyką. Jest to najstarsza budowla na Rynku w Sandomierzu. Otynkowana na biało wieża dobudowana została w XVII wieku, z arkadowym wejściem do sal parteru pokryta jest blaszanym dachem i zwieńczona orłem z czasów Księstwa Warszawskiego. Stanowi ona świetny element kontrastowy dla ciemnej bryły pozostałej części budowli z czerwonej cegły. W piwnicach ratuszowych niegdyś ponoć przetrzymywano więźniów. Dziś wnętrza Ratusza kryją Muzeum Okręgowe. Z Rynku wchodzi się też do słynnych Podziemi Sandomierskich udostępnionych do zwiedzania w postaci Podziemnej Trasy Turystycznej o długości prawie 500 m.




Zamek w Sandomierzu

Zamek zbudowano na miejscu drewnianej warowni, która stała na wzgórzu od co najmniej X wieku. W 1139 roku, kiedy to Sandomierz został stolicą księstwa dzielnicowego, jego a gród rezydencją książęcą, musiano go rozbudować i dodatkowo zabezpieczyć. Gród otoczono więc drewniano-ziemnym wałem oraz systemem zasieków ze skośnie wbitych pali. W XIV wieku, na rozkaz Kazimierza Wielkiego, na miejscu grodu postawiono murowany zamek, który prawdopodobnie połączono z murami miejskimi. W 1525 roku, zamek przekształcono na rezydencję renesansową według projektu cenionego wówczas architekta Benedykta, zwanego "Sandomierzaninem". W następnych wiekach dokonano kolejnych przebudowań, najważniejsze wprowadzono pod okiem wybitnego architekta i rzeźbiarza Santi Gucciego. Niestety z tych czasów ocalało jedynie zachodnie skrzydło zamku, gdyż cała budowla została wysadzona w powietrze przez wycofujących się z miasta Szwedów w 1656 roku. Po odbudowie, zamek nie pełnił już tak ważnych funkcji, nie rezydowali już tu królowie ani nawet starostowie sandomierscy. Obiekt stał się budynkiem użyteczności publicznej, a po 1795 roku, Austriacy urządzili tutaj sąd i więzienie. Więzienie zlikwidowano w 1959 roku, a obecnie zamek w Sandomierzu jest siedzibą Muzeum Okręgowego.