23 lutego 2013

Cmentarz wojenny z czasów I wojny światowej - Ruda Wielka

Powstał najprawdopodobniej w 1915r. jako cmentarz wojenny armii państw centralnych. Wybudowali go i ogrodzili murem Niemcy. Zajmuje powierzchnię 875 m2. Pochowano na nim poległych w latach 1914-1915 żołnierzy armii niemieckiej, austro-węgierskiej i rosyjskiej. Większość pochowanych na porosłym sosnami wzgórzu poległa w maju 1915r. Rozpoczęli oni ofensywę armii państw centralnych i odwrót wojsk rosyjskich z terenów bitwy gorlickiej. Bitwa rozegrała się pod Gorlicami w dniach 2-6 maja 1915r. pomiędzy Nidą, Pilicą i Wisłą. 28 lipca tegoż roku Niemcy ostatecznie wyparli wojska rosyjskie z obszaru byłego województwa radomskiego.

Podczas zakładania cmentarzy wojskowych na obszarze Polski okupowanej przez armię Austro-Węgier obowiązywała zasada, że groby żołnierzy armii sojuszniczej i przeciwnika należy otaczać taką samą czcią i opieką, jak groby żołnierzy własnej armii. W czasie działań wojennych w latach 1914-1915 Polacy walczyli po przeciwnych stronach barykady. Na cmentarzu z czasów I wojny światowej znajdowały się tablice na nagrobkach z nazwiskami: Zagrodnik, Kowalczyk czy Klepaczewski. Do dnia dzisiejszego ocalały tylko dwa nagrobki i na jednym z nich widnieje nazwisko poległego żołnierza Hansa Montzera. Pozostałe groby usypane są symbolicznie z piachu i nie posiadają tabliczek z nazwiskami poległych.

W 1928r. władze Jugosławii poinformowały władze polskie, że na cmentarzu wojskowym w Rudzie Wielkiej pochowani zostali dwaj żołnierze z ich państwa. W 1929r. w nekropolii było 112 mogił pojedynczych i zbiorowych oraz 106 krzyży łacińskich i prawosławnych. Ilu dokładnie pogrzebano żołnierzy, nie ustalono. Na początku  lat 90. XX w. na cmentarzu znajdowało się 56 ziemnych grobów z krzyżami i dwa nagrobki kamienne.

Na cmentarzu zwraca na siebie uwagę rotunda komemoratywna, jedyna tego typu budowla w Polsce. To ponadwyznaniowa budowla pamiątkowa. Rotundy stawiano na honorowych cmentarzach i w miejscach upamiętniających cześć bohaterów Niemiec i Austrii. Rotunda jest siedmiometrową budowlą o średnicy 3,5m i ścianach grubości ponad 50 cm. Przykryta jest otwartą od góry kopułą. Na ścianach znajdują się dwa prostokątne otwory okienne i duży otwór drzwiowy, nad którym pomiędzy datami 1914-1915 wyryto monogram Chrystus XP. Nasada kopuły wykonana  ze stylizowanych blanków (zwieńczeń w kształcie szeregu zębatych prostokątnych występów z prześwitami) biegnie wokół jej podstawy. W 1929r. powstał projekt rozbiórki rotundy komemoratywnej w celu pozyskania piaskowca, z którego jest wykonana. Na szczęście, ku potomnym, od zamiaru tego odstąpiono. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków.







Brak komentarzy: