Ruiny walcowni - Nietulisko Duże
Monumentalne ruiny XIX-wiecznej walcowni profili drobnych i blach w Nietulisku Dużym (Fabrycznym) to nie lada gratka dla miłośników "industrialu". Walcownia jest niesamowita i unikatowa. Wygląda to jak pozostałości romańskich budowli i trudno uwierzyć, że to tylko niezbyt stara fabryka.
Ściany budowli składają się z ciągów arkad i filarów podtrzymujących niegdyś sklepienie, a wykonane są - jak wszystko - z pięknie obrobionych ciosów piaskowca. Walcownia w Nietulisku Dużym to takie "dziecko" księdza S. Staszica i "Małego Księcia" Druckiego-Lubeckiego.
Decyzją Stanisława Staszica w 1816 r. nastąpiła rozbudowa fabryk żelaznych w Królestwie Polskim. Do realizacji jego planów doskonale nadawała się zasobna w surowce mineralne i lasy Ziemia Świętokrzyska. Budowa tego zakładu związana była z uprzemysłowieniem Doliny Kamiennej należącej do Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego, stanowiąc ostatnie ogniwo tego wielkiego kombinatu metalurgicznego. Wybudowana została w latach 1834-46 wg projektu budowniczego Karola Knakego. Starannie rozplanowane zostało założenie urbanistyczne z osiedlem przemysłowym i układem wodnym. Całe założenie składało się z: walcowni, dwóch suszarni, magazynu, szopy, stajni, budynku administracyjnego, wagi oraz 36 domów dla robotników i kadry kierowniczej usytuowanych po drugiej stronie drogi. Wszystko napędzane było za pomocą wielkiego koła i jednej z pierwszych w Królestwie Polskim turbin wodnych.
Na ścianie ruin magazynu zachowała się duża żeliwna tablica z 1842 r. z rosyjskim napisem - jedna z nielicznych zachowanych, a do tego jeszcze ta jej treść... pokazująca ówczesne uwarunkowania - aby zakład mógł funkcjonować, najpierw trzeba było podziękować carowi, stąd też i ona. Kres walcowni nadszedł po wielkiej powodzi w 1903 r., która nawiedziła te tereny, niszcząc zalew w pobliskich Brodach, odcinając przy tym Nietulisko od zasilania z Kamiennej. Później miały jeszcze miejsce robotnicze strajki i w końcu dwa lata później została na dobre zamknięta, a co cenniejsze urządzenia wywieźli zaborcy.
Największą wartością tego zabytku techniki w stanie trwałej ruiny, o tak dużej wartości naukowej i randze dokumentu historycznego, jest kompletnie zachowany układ wodny. Od kilku lat teren ruin zdobią współczesne rzeźby poplenerowe wykonane z piaskowca.
![](//4.bp.blogspot.com/-yEzSX9qDeN8/UewVb8pwaQI/AAAAAAAAH2g/4QidGi3i7-Y/s320/P7194518_stitch.jpg)
![](//1.bp.blogspot.com/-Q7S75HVFYKg/UewVb9L27aI/AAAAAAAAH2Y/i2cHJhRCem0/s320/P7194519.jpg)
![](//3.bp.blogspot.com/-T5ygk6UDeYE/UewV5dMEUGI/AAAAAAAAH3Y/8Cz7X2xyGc0/s320/P7194532_stitch.jpg)
![](//4.bp.blogspot.com/-rU2Fj3nVLhw/UewWUakGilI/AAAAAAAAH4A/G9GNE6Pj0mA/s320/P7194542_stitch.jpg)
![](//3.bp.blogspot.com/-sYf1MUs8NEU/UewWSrIRveI/AAAAAAAAH34/M9Ee2Rd6nRo/s320/P7194545_stitch.jpg)
![](//1.bp.blogspot.com/-eD9S3_wMNN4/UewWfeXbwyI/AAAAAAAAH4I/byssnBzkjFc/s200/P7194547.jpg)
![](//3.bp.blogspot.com/-JFcPnMamXqE/UewWqQUzyYI/AAAAAAAAH4g/wJMMEFglKpE/s200/P7194551.jpg)
![](//4.bp.blogspot.com/-GfH34QBK4I4/UewWyFCDtGI/AAAAAAAAH4w/gXKt4npmTNg/s200/P7194575.jpg)
1 komentarz:
Ładne zdjęcia choćnie oddają wyjątkowości tego miejsca, gdy widzi się je na żywo. Smutek ogarnia na myśl, że takie dzieło upadło. Pozdrawiam
Prześlij komentarz