Muzeum Czartoryskich w Puławach

Muzeum powstało w 2009 roku pod auspicjami rodziny książąt Czartoryskich. Mieści się w pałacu wzniesionym według barokowego projektu Tylmana z Gameren w latach 1676-1679. W latach 1785-1810 pałac został przebudowany w stylu klasycystycznym przez Czartoryskich według projektu Chrystiana Piotra Aignera.

Wtedy też przeprojektowany został także park otaczający rezydencję. Izabela Czartoryska zmieniła go w romantyczny ogród w stylu angielskim, na terenie którego znalazło się wiele wspaniałych parkowych budowli takich jak m in. Kaplica, Domek Grecki, Pałac Marynki, Świątynia Sybilli, Dom Gotycki a także liczne altany, źródełka i mostki. W Świątyni Sybilli przypominającej antyczną rzymską rotundę księżna Izabela założyła pierwsze Polskie muzeum narodowe, które stało się zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Dzięki tym działaniom w XIX wieku Puławy określane były mianem "Polskich Aten".

Prezentowana w Muzeum kolekcja podkreśla szeroki zakres zainteresowań kolekcjonerskich rodziny Czartoryskich. Okres puławski zaznaczył się przede wszystkim zbieraniem narodowych relikwii i kultywowaniem pamięci o nich. W salach ekspozycyjnych zaprezentowane są niezwykłej klasy pamiątki związane z historią Polski m.in. militaria, wśród których podziwiać można zbroję husarską czy szablę króla Stanisława Leszczyńskiego. Warto zwrócić uwagę na miniaturowe sarkofagi zawierające szczątki wybitnych Polaków. Ponadto, zaprezentowane zostały również tarcze honorowe z dolnej kondygnacji Świątyni Sybilli oraz przedmioty związane z osobą Tadeusza Kościuszki: figurka na koniu i kamizelka. Szeroki wybór pamiątek zgromadzonych na wystawie to również sentymentalne drobiazgi fundatorki muzeum, wśród których podziwiać można m.in. gałązkę cedru posadzonego przy grobie Jerzego Waszyngtona, gwóźdź z trumny Anny Jagiellonki czy pukiel włosów króla Zygmunta Starego.

Różnorodność zbiorów Czartoryskich to nie tylko kolekcja księżnej Izabeli. W salach ekspozycyjnych puławskiego muzeum prezentowane są również pamiątki zgromadzone przez wnuka księżnej, Władysława Czartoryskiego. Kiedy dobra Czartoryskich uległy konfiskacie (1831), zbiory zostały ewakuowane i przewiezione do Paryża. W zakupionej przez Adama Jerzego Czartoryskiego siedzibie emigracyjnej – Hôtel Lambert, puławska kolekcja Czartoryskiej została wzbogacona o nabytki rzemiosła artystycznego, m.in. przedmioty z kości słoniowej czy zbiór emalii ze słynnego ośrodka Limoges we Francji.

Od niedawna kolekcja Czartoryskich stała się własnością państwa. 29 grudnia 2016 roku na Zamku Królewskim w Warszawie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego podpisał z ks. Adamem Karolem Czartoryskim i Fundacją Książąt Czartoryskich umowę zakupu kolekcji. Rok 2017 to również początek nowych zmian. Od 2 stycznia Muzeum Czartoryskich w Puławach stało się samodzielną placówką podległą Miastu Puławy.