25 maja 2014

Zamek w Lublinie

Zamek w Lublinie, ufundowany przez Kazimierza III Wielkiego na miejscu istniejącej wcześniej warowni. Z najstarszych budowli zachowała się trzypiętrowa wieża z XIII w. o murach dochodzących do 4 m grubości oraz kaplica Św. Trójcy, zbudowana na przełomie XIV i XV w. z inicjatywy Władysława II Jagiełły, z cennymi malowidłami rusko-bizantyjskimi (1418). Przebudowany w XVII w. W latach 1823-1826 na wzgórzu zamkowym powstał zespół neogotyckich gmachów przeznaczony na zakład karny. 

W 1939-1944 roku na zamku znajdowało się więzienie śledcze niemieckiej policji bezpieczeństwa i służby bezpieczeństwa dystryktu lubelskiego. W więzieniu przeznaczonym dla 700 osób przebywało jednorazowo 2000-3000 więźniów. Wśród uwięzionych przeważali działacze polityczni, ludowi, przedstawiciele inteligencji, księża, zbiegowie z obozów i więzień, członkowie organizacji podziemnych. Obok Polaków na Zamku lubelskim przetrzymywano także Żydów - obywateli polskich oraz antyfaszystów niemieckich. Po śledztwie połączonym z torturami więźniów częstokroć rozstrzeliwano, wieszano bądź wysyłano do obozów koncentracyjnych. 

Podczas likwidacji więzienia przeprowadzonej 19-22 lipca 1944 Niemcy zamordowali ok. 2000 więźniów, większość po przewiezieniu do obozu w Majdanku (1150 osób), pozostałych na dziedzińcu bądź w celach. Na skutek pośpiechu podczas ewakuacji, mordu uniknęło 600 więźniów. Ogółem w czasie okupacji niemieckiej przez więzienie przeszło ok. 40 tys. osób. 

Po zajęciu Lublina przez wojska radzieckie więzienie przejęło NKWD. Na Zamku osadzano członków ruchu oporu związanych z rządem na emigracji, głównie oficerów AK, uczestników akcji Burza z terytorium Lubelszczyzny. W okresie dwóch pierwszych miesięcy po przejęciu więzienia przez NKWD rozstrzelano ok. 100 osób, tysiące więźniów wywieziono do obozów pracy w głąb Rosji. Ogólna liczba ofiar NKWD, więźniów Zamku lubelskiego, nie jest znana. W 1954-1956 roku, zamek przekształcono w muzeum.
















Konzentrationslager Lublin, Majdanek

Niemiecki obóz koncentracyjny w Lublinie, nazywany potocznie Majdankiem, powstał na mocy decyzji Heinricha Himmlera. Wizytując Lublin w lipcu 1941 roku, powierzył on dowódcy SS i policji w dystrykcie lubelskim Odilowi Globocnikowi zadanie zbudowania obozu dla 25-50 tys. więźniów, którzy byliby wykorzystywani w warsztatach oraz na budowach SS i policji.

Pierwotne zamierzenia dotyczące wielkości obozu kilkakrotnie modyfikowano, każdorazowo zwiększając jego rozmiary i planowaną liczbę więźniów. Generalny plan budowy Majdanka, zatwierdzony 23 marca 1942 roku, zakładał urządzenie obozu dla 150 000 więźniów i jeńców. Tym samym Majdanek miał się stać największym obozem w okupowanej Europie. Jednak trudności gospodarcze i niepowodzenia na froncie wschodnim nie pozwoliły na pełną realizację tych planów.

Budowany od jesieni 1941 roku obóz nosił początkowo nazwę Kriegsgefangenenlager der Waffen SS Lublin – obóz dla jeńców wojennych, zaś w lutym 1943 roku został przemianowany na Konzentrationslager Lublin – obóz koncentracyjny. 

Pierwszymi więźniami byli jeńcy radzieccy, a od wiosny 1942 roku obóz stał się ośrodkiem zagłady Żydów. Ostatnie badania wskazują, że zostało tam zamordowanych około 80 tysięcy, z czego 59 tysięcy stanowili Żydzi. Obóz został wyzwolony w 1944 roku, przez Armię Czerwoną. Przebywało w nim wówczas około tysiąca więźniów, wśród nich żołnierze Armii Krajowej. W ciągu kilku dni poprzedzających wejście wojsk radzieckich, Niemcy zamordowali w obozie 800 więźniów Zamku Lubelskiego.

Pierwszej masowej egzekucji na Majdanku dokonano w grudniu 1941 roku. Rozstrzelano wówczas 2 tysiące jeńców radzieckich. W czerwcu 1942 roku uruchomiono pierwsze krematorium. Pierwszy transport mieszkańców z "aryjskiej" strony Warszawy trafił do Majdanka w styczniu 1943 roku. W czerwcu tego samego roku znaleźli się tu mieszkańcy warszawskiego i białostockiego getta oraz ofiary pacyfikacji Zamojszczyzny. 3 listopada 1943 roku w obozie na Majdanku miała miejsce największa masowa egzekucja tzw. krwawa środa, w ramach akcji Erntefest - Dożynki. Hitlerowcy rozstrzelali wtedy ponad 18 tysięcy Żydów, więźniów Majdanka i obozów pracy na terenie Lublina.

Majdanek został wyzwolony 23 lipca 1944 roku, po wkroczeniu do Lublina Armii Czerwonej. Jednakże na terenie Majdanka został natychmiast utworzony obóz filtracyjny NKWD dla żołnierzy AK i NSZ, wykorzystujący infrastrukturę hitlerowską. Rok po wyzwoleniu obozu została powołana w Lublinie polsko-radziecka komisja nadzwyczajna do zbadania zbrodni hitlerowskich popełnionych na Majdanku. Komisja zabezpieczyła materiały dowodowe i postawiła w stan oskarżenia sześciu oprawców zatrzymanych podczas wyparcia Niemców z Lublina. Wyroki śmierci wykonano publicznie.

Dalsze procesy miały miejsce w pierwszych latach po wojnie. Z 1037 znanych z nazwiska funkcjonariuszy SS na Majdanku, tylko 170 poniosło odpowiedzialność karną. Jesienią 1944 roku na terenie dawnego obozu powstało Państwowe Muzeum Majdanka.